Przejście z KRUS na ZUS - składka zdrowotna przedsiębiorcy

Zmiana systemu ubezpieczeń z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) na Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wiąże się z licznymi konsekwencjami dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą. Jedną z najważniejszych kwestii jest prawidłowe rozliczenie składki zdrowotnej w roku, w którym następuje przejście między systemami ubezpieczeniowymi. Centrala ZUS w interpretacji z 10 maja 2024 roku (DI/200000/43/401/2024) wyjaśniła istotne zagadnienie dotyczące nieuwzględnienia w rocznej podstawie składki na ubezpieczenie zdrowotne przychodu uzyskanego z działalności gospodarczej w okresie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Systemy ubezpieczeń społecznych dla rolników prowadzących działalność gospodarczą

Rolnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą w Polsce mają możliwość wyboru między dwoma systemami ubezpieczeń społecznych. Pierwszy to ubezpieczenie społeczne rolników realizowane przez KRUS, drugi to powszechne ubezpieczenia społeczne prowadzone przez ZUS. Wybór odpowiedniego systemu zależy od spełnienia określonych warunków prawnych i ma znaczące konsekwencje finansowe dla przedsiębiorcy.

Warunki pozostania w systemie KRUS przy prowadzeniu działalności gospodarczej

Rolnik lub domownik, który podlega ubezpieczeniu w KRUS w pełnym zakresie nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, może kontynuować to ubezpieczenie również po rozpoczęciu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednak możliwość ta jest uzależniona od spełnienia szeregu rygorystycznych warunków określonych w przepisach prawa.

1. Złożenie w KRUS oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia w terminie 14 dni od rozpoczęcia działalności gospodarczej
2. Jednoczesne prowadzenie działalności rolniczej lub stała praca w gospodarstwie rolnym o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego
3. Niepozostawanie w stosunku pracy lub służbowym z żadnym pracodawcą
4. Brak ustalonego prawa do emerytury, renty lub innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych
5. Niepprzekraczanie kwoty należnego podatku dochodowego w wysokości 4358 złotych za poprzedni rok podatkowy

Definicja pozarolniczej działalności gospodarczej

Pozarolnicza działalność gospodarcza w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników to działalność prowadzona na terytorium Polski przez osoby fizyczne na podstawie przepisów Prawa przedsiębiorców z 6 marca 2018 roku. Definicja ta wyłącza wspólników spółek prawa handlowego oraz osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym.

• Działalność musi być prowadzona zgodnie z przepisami Prawa przedsiębiorców
• Przychody z tej działalności są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu podatku dochodowego od osób fizycznych
• Wyłączeniu podlegają wspólnicy spółek prawa handlowego
• Wyłączeniu podlegają osoby prowadzące wolne zawody w określonym zakresie

Ubezpieczenie zdrowotne przy przejściu między systemami

Kwestia ubezpieczenia zdrowotnego przy przejściu z KRUS na ZUS wymaga szczególnej uwagi ze względu na różnice w sposobie naliczania i opłacania składek. Zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników.

Zasady opłacania składki zdrowotnej w różnych systemach

Interpretacja ZUS - przypadek przedsiębiorcy

Przedsiębiorca, który zwrócił się do ZUS z wnioskiem o wydanie interpretacji, prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą będąc jednocześnie ubezpieczonym w KRUS w pełnym zakresie. Sytuacja uległa zmianie w sierpniu 2023 roku, kiedy przedsiębiorca przeszedł na ubezpieczenia w ZUS i rozpoczął opłacanie składek zdrowotnych w wysokości 9% liczonej od osiągniętego dochodu.

Dylemat przedsiębiorcy dotyczący rozliczenia rocznego

Główna wątpliwość przedsiębiorcy dotyczyła sposobu obliczenia rocznej składki zdrowotnej za 2023 rok. Przedsiębiorca nie był pewien, czy powinien uwzględnić w podstawie wymiaru składki zdrowotnej:

• Dochód osiągnięty wyłącznie od sierpnia do grudnia 2023 roku (okres ubezpieczenia w ZUS)
• Dochód osiągnięty w całym 2023 roku, włączając okres ubezpieczenia w KRUS

Przedsiębiorca argumentował, że skoro podlega ubezpieczeniu w ZUS dopiero od sierpnia 2023 roku, to roczna składka zdrowotna powinna być liczona wyłącznie od dochodu osiągniętego między sierpniem a grudniem 2023 roku. Jego zdaniem, dochód z okresu ubezpieczenia w KRUS nie powinien podlegać oskładkowaniu składką zdrowotną w ZUS.

Stanowisko ZUS w interpretacji

Centrala ZUS w swojej interpretacji szczegółowo przeanalizowała zagadnienie i wydała jednoznaczne stanowisko w sprawie. ZUS wskazał, że kwestie dotyczące obowiązku podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, opłacania i ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne regulują przepisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Podstawa prawna rozstrzygnięcia

Zgodnie z art. 81 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi dochód z działalności gospodarczej ustalony za rok kalendarzowy. Dochód ten oblicza się jako różnicę między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów.

1. Podstawę stanowi dochód ustalony za cały rok kalendarzowy
2. Dochód pomniejsza się o opłacone składki na ubezpieczenia społeczne
3. Wyłączeniu podlegają przychody niepodlegające opodatkowaniu
4. Podstawa obowiązuje od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego
5. Okres ten nazywa się rokiem składkowym

Szczególne zasady dla osób przechodzących z KRUS na ZUS

ZUS wyraźnie podkreślił, że specjalne zasady dotyczą osób, które przez część roku spełniają warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników na podstawie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W przypadku takich osób przy obliczaniu rocznej składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie uwzględnia się przychodów za okres ubezpieczenia w KRUS.

• Okresy ubezpieczenia w KRUS nie są uwzględniane przy obliczaniu składki zdrowotnej w ZUS
• Podstawą wymiaru są wyłącznie przychody z okresu ubezpieczenia w ZUS
• Zasada ta zapobiega podwójnemu oskładkowaniu tych samych przychodów
• Rozwiązanie eliminuje ryzyko niekorzystnej sytuacji finansowej przedsiębiorcy

Praktyczne konsekwencje interpretacji ZUS

Interpretacja wydana przez Centralę ZUS ma daleko idące konsekwencje praktyczne dla wszystkich przedsiębiorców znajdujących się w podobnej sytuacji. Stanowisko ZUS potwierdza prawidłowość rozumowania przedsiębiorcy i ustala jednoznaczną zasadę postępowania w analogicznych przypadkach.

Korzyści dla przedsiębiorców

Interpretacja ZUS przynosi wymierne korzyści finansowe dla przedsiębiorców przechodzących z systemu KRUS na ZUS w trakcie roku podatkowego:

• Brak podwójnego oskładkowania tych samych przychodów
• Niższa podstawa wymiaru składki zdrowotnej w ZUS
• Sprawiedliwe rozliczenie proporcjonalne do okresu ubezpieczenia
• Eliminacja ryzyka przepłacenia składek zdrowotnych
• Jasne zasady rozliczania w roku przejścia między systemami

Przykładowo, przedsiębiorca osiągający roczny dochód 60 000 złotych, który przeszedł z KRUS na ZUS w sierpniu, będzie rozliczał składkę zdrowotną tylko od części dochodu przypadającej na okres od sierpnia do grudnia, a nie od całości rocznego dochodu.

Procedura przejścia z KRUS na ZUS

Proces przejścia z ubezpieczenia społecznego rolników w KRUS na powszechne ubezpieczenia społeczne w ZUS wymaga przestrzegania określonej procedury i terminów. Przedsiębiorca musi dopełnić szeregu formalności, aby uniknąć problemów z ciągłością ubezpieczenia i prawidłowym rozliczeniem składek.

Obowiązki formalne przy zmianie systemu ubezpieczenia

1. Zgłoszenie zakończenia ubezpieczenia w KRUS w odpowiednim terminie
2. Złożenie wniosku o objęcie ubezpieczeniami w ZUS
3. Dokonanie rozliczenia zaległych składek w obu instytucjach
4. Przekazanie niezbędnej dokumentacji między KRUS a ZUS
5. Aktualizacja danych w systemach informatycznych obu instytucji

Dokumenty niezbędne do przeprowadzenia zmiany

• Oświadczenie o zaprzestaniu spełniania warunków do ubezpieczenia w KRUS
• Wniosek o objęcie ubezpieczeniami społecznymi w ZUS
• Dokumenty potwierdzające prowadzenie działalności gospodarczej
• Zeznanie podatkowe za poprzedni rok lub jego kopia
• Dokumenty potwierdzające wysokość osiąganych dochodów

Rozliczenie składki zdrowotnej w praktyce

Praktyczne zastosowanie interpretacji ZUS wymaga dokładnego przeliczenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej z uwzględnieniem tylko tego okresu, w którym przedsiębiorca rzeczywiście podlegał ubezpieczeniu w ZUS. Proces ten obejmuje kilka etapów kalkulacyjnych i wymaga precyzyjnego określenia dat i kwot.

Metodologia obliczania składki zdrowotnej

Obliczenie składki zdrowotnej dla przedsiębiorcy przechodzącego z KRUS na ZUS w trakcie roku wymaga zastosowania metody proporcjonalnej:

1. Ustalenie dokładnej daty przejścia z KRUS na ZUS
2. Określenie dochodu z działalności gospodarczej za cały rok
3. Wyliczenie proporcji dochodu przypadającej na okres ubezpieczenia w ZUS
4. Zastosowanie stawki 9% do obliczonej proporcji dochodu
5. Uwzględnienie już opłaconych zaliczek na składkę zdrowotną

Przykład praktycznego rozliczenia

Najczęstsze pytania